و مردم به اطلاعاتی دسترسی پیدا می‌کنند که به طور متعارف در انحصار نظام حکومت بوده است و رسانه‌ها از آزادی عمل قابل توجهی برخوردارند و مردم بر عملکردشان ناظرند.
به گزارش ایسنا، شهیندخت خوارزمی - عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی جامعه‌ی اطلاعاتی - با تاکید بر اینکه دموکراسی مفهومی است که معنای آن وابسته به شرایط نیست، اظهار کرد: دموکراسی در تمامی جوامع، حتی جامعه اطلاعاتی تعریف و معنای یکسانی دارد. [جامعه اطلاعاتی در گفتگو با دکتر خوارزمی]
در جامعه اطلاعاتی هم، دموکراسی به معنای مشارکت و حضور فعال مردم در عرصه‌هایی است که سرنوشتشان تعیین می‌شود، اما در این جامعه برای تضمین این حضور و مشارکت، مکانیسم‌های کارآمدتری وجود دارد. اصل بنیادین در دموکراسی، احترام به حقوق فردی است که آن نیز در جامعه اطلاعاتی زمینه بروز بیش‌تری می‌یابد. [مفاهیم: 11خط عمل جامعه اطلاعاتی چیست؟]
وی با اشاره به این که برخی معتقدند در جامعه اطلاعاتی، راه برای تحقق دموکراسی مستقیم هموار شده است، افزود: در دموکراسی منتخب، به دلیل نبود امکان حضور مستقیم مردم در فرآیندهای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری، این حق از سوی آن‌ها به نمایندگانی تفویض می‌شود که از طریق انتخابات آزاد انتخاب می‌شوند؛ در نتیجه نهادهای منتخبی مانند مجلس و نهاد ریاست جمهوری شکل می‌گیرد که از طریق آن‌ها آراء، خواست‌ها و نظرات مردم اعمال شود. [چشم انداز و آینده جامعه اطلاعاتی در ایران -1]
او ادامه داد: در جامعه اطلاعاتی، مردم به زیرساخت پیشرفته ارتباطات دو سویه (شبکه اینترنت) دسترسی دارند که از طریق آن، هم می‌توانند در جریان فرآیندهای تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری قرار بگیرند و هم قادرند در این فرآیندها به طور مستقیم مشارکت جویند، ضمن اینکه ابزار و نرم‌افزارهای پرتوان موجود در جامعه اطلاعاتی نیز امکان پردازش این حجم عظیم اطلاعات و انتقال سریع نتایج را به فرآیند تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی و البته مردم فراهم آورده است؛ در نتیجه، در جامعه اطلاعاتی راه برای دموکراسی مستقیم هموارتر شده است. [مفاهیم: دوسویه‌گی اینترنتی چیست؟]
به گفته عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی جامعه اطلاعاتی باید توجه داشت جامعه اطلاعاتی، هم به دلیل ماهیت تکنولوژیک خود، دموکراتیک است و هم فرصت‌های با ارزشی برای شکل‌گیری و تمرین رفتارهای دموکراتیک مانند صاحب‌نظر شدن، ابراز نظر، تمرین تحمل دیگران متفاوت و احترام به آراء و ارزش‌های مخالف و غیره را فراهم می‌آورد و مردم و جوامع غیردموکراتیک را با اصول، مبانی و مدل‌های ذهنی تعامل دموکراتیک آشنا می‌کند. [ایران و جامعه اطلاعاتی در گفتگو با دکتر معتمد نژاد]
او با بیان اینکه اساس دموکراسی، دسترسی مردم به اطلاعات است، تصریح کرد: اتفاق مهمی که در حوزه دموکراسی در جامعه اطلاعاتی می‌افتد این است که انحصار اطلاعات به عنوان اهرم پرتوان قدرت، از دست دولت خارج می‌شود و مردم به اطلاعاتی دسترسی پیدا می‌کنند که به طور متعارف در انحصار نظام حکومت بوده است، ضمن اینکه باید توجه داشت بدون دسترسی به اطلاعات، مشارکت مردم در فرآیندهای سرنوشت ساز، از کیفیت لازم برخوردار نخواهد بود. [سازمان‌های دولتی نقش چندانی در فعالیت‌های جامعه اطلاعاتی ندارند]
وی خاطرنشان کرد: هر قدر شناخت مردم از واقعیت‌ها بیشتر و دقیق‌تر باشد، رأی، نظر، خواست و انتظاراتشان واقع‌بینانه‌تر شده و با منافع عمومی همسازتر خواهد بود [آشنایی با برنامه اطلاعات برای همه].
در واقع سطح آگاهی مردم از طریق دسترسی به اطلاعات بالا می‌رود و با آگاهی است که خودآگاهی شکل می‌گیرد که از طریق این خودآگاهی نیز ذهن مردم آماده می‌شود که منافع جمعی و ملی را بر منافع فردی ترجیح دهند و درنتیجه به قوانین احترام بگذارند. در چنین وضعیتی نیز مشارکت دموکراتیک مردم به سمت تأمین منافع جمعی و ملی هدایت شده و شفافیت، به اصل و ارزش مهمی در جامعه تبدیل می‌شود. [آشنایی با قانون آزادی اطلاعات]
او با اشاره به این که در جامعه اطلاعاتی، با توجه به روند تحول تکنولوژی‌های ارتباطات و اطلاعات، شفافیت به یک واقعیت انکارناپذیر تبدیل شده است، اضافه کرد: با هوشمند شدن ابزار، سیستم‌ها، نرم‌افزارها، فضاهای مجازی و عرصه‌های زندگی، به قول Jamais Cascio در جهان آینه‌یی محقق می‌شود که در چنین جهانی، هرنوع اطلاعاتی حتی اطلاعات طبقه بندی شده و محرمانه به طور شفاف در اختیار همگان قرار می‌گیرد و دغدغه دولت از حفظ اسرار و ممانعت از دسترسی مردم به اطلاعات محرمانه و طبقه‌بندی شده، به دغدغه حفظ حریم‌های خصوصی و حفاظت مردم در برابر تهدیدهای فضاهای آینه‌یی تغییر می‌یابد. [آشنایی با سند دستور جلسه تونس برای جامعه اطلاعاتی]
خوارزمی در ادامه درباره اطلاعاتی که با توجه به تعریف دموکراسی در جامعه اطلاعاتی باید در اختیار مردم قرار بگیرد، گفت: چنین بحثی را تنها در مراحل اولیه شکل‌گیری جامعه اطلاعاتی که زیرساخت ارتباطات و اطلاعات هنوز هوشمند نشده و جامعه صرفا به نسل اول شبکه وب دسترسی دارد، یعنی تنها اطلاعات را مبادله می‌کند و وب semantic و نیز وب اجتماعی هنوز کامل نشده‌اند، می‌توان طرح کرد. [گزارش همایش سیاست‌گذاری توسعه فناوری اطلاعات]
او گفت: پیدایش Metaverse و ارتقای سطح تعامل انسان - ماشین به سطحی که در آن نقش اصلی به ماشین‌ها و ابزاری به مراتب هوشمندتر از انسان انتقال می‌یابد، این مساله رنگ می‌بازد و جای خود را به مسائلی از نوع تازه می‌دهد. [انسان و تکنولوژی‌های دیجیتال]
به گفته وی البته در شرایط کنونی، این موضوع که مردم حق دارند به چه اطلاعاتی دسترسی یابند، به نوع نظام حاکم بر جامعه نیز بستگی دارد. اگر دغدغه اصلی نظام حاکم، به جای توسعه و پیشرفت جامعه و رفاه روزافزون و بهبود مستمر کیفیت زندگی مردم، تحکیم مبانی قدرت و حفظ نظام باشد، طبیعی است که به کمک تکنولوژی‌های فیلترینگ و امثال آن، از دسترسی مردم به اطلاعاتی که به تعبیر حکومت، مبانی قدرت نظام را متزلزل می‌سازد، جلوگیری می‌کنند. [رسانه‌ها و تغییر در پارادیم‌های ذهنی]
وی ادامه داد: ضمن اینکه اگر تدبیر لازم را نداشته باشند، در جریان سیاست‌گذاری و اعمال مکانیسم‌های منع دسترسی، بخش‌هایی از جامعه را از دسترسی به اطلاعاتی محروم می‌کنند که نه تنها برای قدرت حاکم تهدیدی ندارد؛ بلکه حتی زمینه‌ساز توسعه قابلیت‌ها و ایجاد ظرفیت‌هایی می‌شود که برای جامعه مفید نیز هست. [آیین‌نامه ساماندهی فعالیت سایت‌های اینترنتی ایرانی]
او اضافه کرد: در مقابل، حکومت‌های پاسخ‌گو و خدمتگزاری قرار دارند که هدفشان توسعه و بهبود امور بوده و در این راه، سیاست‌های اطلاع‌رسانی خود را بر مبنای اصولی کاملا متفاوت تنظیم کرده و دسترسی مردم به اطلاعات را فرصت تلقی می‌کنند، نه تهدید و به جای سرمایه‌گذاری سنگین برروی فیلترینگ و اتخاذ سیاست‌های بازدارنده، توجه خود را به توسعه زیرساخت فنی ICT، گسترش دسترسی مردم به این زیرساخت، کاهش شکاف‌های دیجیتال، توانمندسازی مردم و سیستم‌ها و به طور کلی جایگزینی پروژه‌های توسعه‌خواه با پروژه‌های توسعه‌ستیز معطوف می‌دارند. [ICT راهی برای فرار از بحران اقتصادی و تحریم‌ها]
وی افزود: البته با دستیابی به سطوح پیشرفته‌تری از زیرساخت فنی - تکنولوژیک در جامعه اطلاعاتی، منع دسترسی مردم به اطلاعات دشوارتر می‌شود و از آن مهم‌تر، نه تنها انحصار توزیع اطلاعات از دست دولت و نظام حکومت خارج می‌شود؛ بلکه نظارت و حاکمیت دولت بر فرآیند تولید اطلاعات نیز بیش از پیش دشوار می‌شود و افراد، گروه‌ها و سازمان‌های خصوصی بازیگران اصلی این فرآیندها خواهند شد. [گزارش همایش سیاست‌گذاری توسعه فناوری اطلاعات]
عضو هیات رئیسه انجمن ایرانی جامعه‌ی اطلاعاتی در ادامه درباره تامین امنیت اطلاعات در نظام اطلاع‌رسانی دموکراتیک نیز با اشاره به اینکه تامین امنیت اطلاعات در سطح ملی، رکن مهم امنیت ملی خواهد شد، گفت: معمولا دولت‌ها با سازمان‌هایی که بازیگران جهانی اطلاع‌رسانی و شبکه‌های مجازی محسوب می‌شوند، تضاد منافع پیدا می‌کنند. [منظور از دولت‌ها در راهبری اینترنت حاکمیت سیاسی نیست]
به گفته او مشکلاتی که نسخه‌های پیشرفته Google earth برای سازمان‌های امنیتی جهان پدید آورده‌اند، مثال بارز این مساله است که بر همین اساس، پنتاگون آمریکا و مقامات امنیتی اتحادیه اروپا با مسوولان گوگل، مذاکرات تلخی را آغاز کرده‌اند. [Google Earth ابزار جدید تروریست‌های عراق]
به عقیده وی روند رشد تکنولوژی‌های ارتباطی در دنیای امروز به گونه‌ای است که به نظر می‌رسد تامین امنیت اطلاعات باید به شکل دیگری مورد بحث قرار گیرد. به طور کلی در این سطح، بحث امنیت اطلاعات در سطح کلان و جهانی باید به محافل بین‌المللی واگذار شود و در اجلاس‌های جهانی، بویژه WSIS برای آن تدابیر جهانی عملی و واقع بینانه‌ای اندیشیده شود. [پروفسور معتمدنژاد: بسیاری از اهداف WSIS محقق نشد]
او هم‌چنین با بیان اینکه در سطح سازمان‌ها، تضمین امنیت اطلاعات، تعریف چارچوب‌ها و ضوابط آن و نیز انتخاب مکانیسم و سیستم مناسب، برعهده مدیریت سازمان است، تصریح کرد: در سطح افراد و شهروندان عادی، امنیت اطلاعات با هدف تأمین منافع مردم و بر اساس حفظ حقوق اساسی فرد، وظیفه دولت به شمار می‌آید. [رعایت حقوق شهروندی، معنای امنیت است]
این کارشناس تصریح کرد: دولت می‌تواند با تدوین قوانین لازم، بازنگری و اصلاح مستمر این قوانین و هم‌چنین نظارت بر اجرای قوانین از یک سو و یافتن راهکارهای پیشرفته تکنولوژیک از سوی دیگر، اجرای برنامه‌هایی برای آموزش و توانمندسازی مردم را در دستور کار قرار دهد. [سند توسعه داریم؛ دریغ از یک برنامه جامع]
خوارزمی در ادامه درباره کارکردهای رسانه‌ها و ارتباط آن‌ها با هم در جامعه اطلاعاتی، با اشاره به اینکه در نظام اطلاع‌رسانی دموکراتیک، رسانه‌ها از آزادی عمل قابل توجهی برخوردارند، خاطر نشان کرد: در این نظام‌ها، مردم ناظر بر عملکرد رسانه‌ها هستند، در واقع رسانه‌های آزاد رکن اصلی جامعه دموکراتیک را تشکیل می‌دهند و آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها به‌عنوان یک اصل و ارزش بنیادین، در جامعه اطلاعاتی مورد احترام همگان قرار دارد. [جامعه‌‌اطلاعاتی به اطلاعات منسجم و در دسترس نیاز دارد]
او اضافه کرد: در جامعه اطلاعاتی به دلایلی که ذکر شد، آزادی رسانه‌ها یک اصل و واقعیت است. به طور کلی خارج از بحث جامعه اطلاعاتی نیز اگر بخواهیم به این مساله بپردازیم، می‌توان گفت روند تحول پدیده‌ها به سمتی است که هر قدر جلوتر می‌رویم محدود کردن آزادی رسانه‌ها برای حکومت‌ها دشوارتر، پرهزینه‌تر و ناپسندتر می‌شود. در واقع، پیشرفت تکنولوژی است که چنین تحولی را شکل می‌دهد. [سایبر دیپلماسی: رسانه ها؛ نهادهای خصوصی دیپلماتیک]
وی ادامه داد: درباره کارکرد رسانه‌ها نیز به نظر می‌رسد روند تحول در جهت حرکت از انتقال اطلاعات به انتقال دانایی و هم‌چنین کارکرد اجتماعی به جای کارکرد اطلاع‌رسانی است، ضمن اینکه با توجه به رقابتی بودن فضای فعالیت رسانه‌ها در جامعه اطلاعاتی، مزیت رقابتی رسانه‌ها در رابطه با توانایی آن‌ها، در ارایه خدماتی در سطح عالی‌تر و با نوآوری بیشتر تعریف می‌شود، به گونه‌ای که شاید بتوان گفت نقش‌های متعارف رسانه‌ها از نو تعریف شده و نقش‌های جدیدی شکل می‌گیرند. در واقع رسانه‌ها باید بتوانند پاسخگوی نیازهای نوظهور netizenها باشند. [نشست تخصصی با دکتر خوارزمی در همشهری‌آنلاین]
